Oorlog en vrede
“Aan allen die deze woorden zullen lezen en horen, wees gezegend Willem, graaf van Henegouwen, van Holland, van Zeeland en heer van Friesland, en Lodewijk, graaf van Vlaanderen en van Nevers.” Dit is de aanhef van de Oorkonde van de Vrede van Parijs, bezegeld op 6 maart 1323. Met de Vrede van Parijs komt een eind aan een eeuwenlang conflict tussen Vlaanderen en Holland over het bezit van Zeeland. In het begin van de 14e eeuw komt het conflict tot een climax. Nadat de Vlamingen het Franse ridderleger in 1302 hadden verslagen bij Kortrijk wilde de Vlaamse graaf meer. Zeeland Bewesten Schelde met Middelburg als hoofdstad moest nu definitief worden ingelijfd. Ook Zeeland Beoosten Schelde met Zierikzee als hoofdstad kwam in het vizier van de Vlamingen. In 1303 en 1304 ontbrandde een successieoorlog waarbij de Vlamingen oprukten tot voor de poorten van Haarlem en ze namen zelfs de stad Utrecht in. Alleen Dordrecht en Zierikzee verzetten zich tegen de Vlaamse furie. De stad Zierikzee werd drie keer belegerd maar kon niet worden ingenomen. De Franse vloot komt te hulp en de gecombineerde Hollandse en Franse vloot onder leiding van vlootvoogd Grimaldi verslaat de Vlaamse vloot op de Gouwe voor de poorten van Zierikzee en de stad werd ontzet. Het was gedaan met de Vlaamse suprematie in de regio en uiteindelijk werd de vrede bezegeld op 6 maart 1323.
De Oorkonde
De basis van de vertaling is de tekst van een handgeschreven origineel van het Verdrag van Parijs van 6 maart 1323. Dit origineel wordt bewaard in het Archives Départementales du Nord in Lille. De oorkonde is geschreven in het oud Frans Picardisch dialect. Onze vertaling in modern Nederlands is gebaseerd op het werk van Jurian Bazen in zijn dissertatie: ‘Peace and Diplomacy on the Scheldt, The Treaty of Paris 1323’. Het origineel is ingedeeld in paragrafen. De paragrafen zijn in onze vertaling genummerd en voor de leesbaarheid voorzien van een samenvattende titel. De tekst van de Oorkonde is verbazend modern en actueel te noemen. Verschillende thema’s komen aan bod zoals de bestuurlijke indeling van gebieden maar ook de vrije doorvaart en doortocht ten behoeve van de handel. Bijzonder is de inzet van landmeters voor de precieze verdeling van betwiste gebieden. Hun mandaat en de regelingen voor conflictbeheersing zijn verrassend modern geformuleerd. Klik hier voor de vertaling.
Zeeland één bestuurlijk geheel
Het eerste punt dat wordt geregeld in het verdrag – of in de termen van de Oorkonde “Eerst en vooral” – is de zeggenschap over Zeeland Bewesten Schelde. De grootste angel uit de eeuwenlange strijd tussen de twee graafschappen Holland en Vlaanderen. Zeeland Beoosten Schelde en Zeeland Bewesten Schelde worden samengevoegd in één bestuurlijke eenheid en het graafschap Zeeland ontstaat onder de graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen. Zeeland bestaat 700 jaar op 6 maart 2023!
De rol van de steden
De onderhandelingen tussen graaf Willem III van Holland, Zeeland en Henegouwen en graaf Lodewijk I van Vlaanderen en vonden plaats in Doornik. Doornik was een logische keus, gelegen aan de Schelde op de grens van Vlaanderen en Henegouwen en op de grens tussen het Franse en het Heilige Roomse Rijk. Als hoger gezag moesten de leenheren de Franse en Duitse koning het onderhandelingsresultaat goedkeuren. Ook de steden in de gebieden van de graven moesten het verdrag ratificeren. Het illustreert de groeiende economische en politieke macht van de burgerij in de steden in het Schelde stroomgebied. Achtereenvolgens hangen aan de oorkonde van links naar rechts de zegels van: graaf Willem III, graaf Lodewijk I en van de steden Valencijn (Valenciennes), Bergen (Mons), Malbuse (Maubeuge), Binche, Dordrecht, Zierikzee, Middelburg, Delft, Leiden en Haarlem. De zegels van de drie Vlaamse steden Gent, Brugge en Ieper zijn niet bevestigd aan de oorkonde. De geperforeerde gaatjes in het papier aan de rechterkant geven de plaats aan. Waarom deze zegels ontbreken is onbekend.
